BỆNH THẬN, DƯỚI CÁI NHÌN CỦA MỘT BỆNH NHÂN Ðến lúc tôi hiểu được sự quan trọng của thận trong bộ máy tuần hoàn của con người, do tạo hóa xếp đặt ra.. thì đã quá muộn.. hai trái thận của tôi đã teo lại như hái trái táo tàu.. khô! Và những gì đã xảy ra? một câu hỏi mà các bạn bè của Việt Times tại Toronto đã hỏi tôi, nhân dịp tôi về thăm lại thành phố xưa, một thời đã lội tuyết thức khuya, dậy sớm lo kinh doanh.… Tôi không phải là một bác sĩ, cũng không rành gì về y học để trình bày một cách rõ ràng về những triệu chứng về bệnh thận, nhưng những gì tôi viết ra đây, là kết tụ của những năm tháng dài đau khổ vì thận hư.. và dưới cái nhìn của một bệnh nhân, với những xúc cảm vui buồn của căn bệnh. Tôi đến gặp Bác Sĩ An, người Trưởng Ty Y Tế tại Bình Long ngày nào, một thời cùng nhau tử thủ trong trận chiến mùa hè đỏ lửa 72, Bác sĩ An lắc đầu vì áp huyết lên quá cao 200/120.. À ra thế, tôi đã bị cao áp huyết.. một triệu chứng đầu tiên của căn bệnh. Tôi được giới thiệu đến một Bác sĩ chuyên môn khám nghiệm, cuộc byopsi thận không kết quả vì hai trái thận.. teo mất rồi. Quá trễ rồi… Ống Fustila và Catheter là gì ? Ðể lọc máu, bệnh nhân phải qua một cuộc gỉai phẫu để gắn ống cao su vào các động mạch, và mỗi lần lọc máu, phải dùng hai cây kim dài khoảng 10cm, như cây kim đan nhỏ và cắm vào ống cao su, gắn trong mạch máu, để một kim hút máu ra, và một kim đưa máu vào.
Cuộc giải phẫu kéo dài khoảng 2 tiếng và bệnh nhân trở về trong ngày, sau đó bệnh nhân phải tập với những trái banh cao su, làm sao cho ống cao su nổi lên trên cánh tay, như những con rắn nhỏ lượn trên cành cây… Peritoneal Dialysis ? Hemo-Dialysis ? Ðây là một thận nhân tạo được chế ra với tác dụng là lọc nước và chất dơ dư trong cơ thể con người bệnh. Mô hình sự chuyển vận của máy lọc máu Những ngày đầu, tôi.. ngoan ngoãn “thành thật khai báo”, cho Y tá biết đúng cân lượng của mình.. nhưng chính vì sự thật thà đó đã hại tôi vì vào những phút chót của lần lọc máu, đôi khi nước dơ chỉ khoảng 3,9kg mà Y tá setup là 4kg, nên 100gr nước dơ đó, được rút ra với bao đắng cay.. là vì rút quá độ nước trong máu, khiến cho trong máu có những khoảng trống và hậu quả là những cơn vọp bẻ khủng khiếp kéo đến, tôi quặn mình rên la mà Y tá không giúp được gì... Vì bệnh viện không thể cung cấp đủ chỗ cho việc lọc máu, nên đã có một chương trình lọc máu tại nhà, và bệnh nhân phải có một người thân phụ giúp (và được huấn luyện). Bệnh nhân lọc máu khi họ ngủ, máy sẽ chạy chậm hơn và lâu hơn.. Khi được chấp thuận theo chương trình này, sẽ có chuyên viên đến tận nhà để gắn hệ thống điện riêng, gắn ống thoát nước riêng.. và căn nhà sẽ được thông báo là.. không bao giờ bị cúp điện, cúp nước. Khi lọc máu có phải uống thuốc không ? Bên cạnh đó vẫn phải dùng thuốc, vì thận hư, sẽ làm cao máu... thì một viên thuốc cao máu thêm vào.. và nếu thiếu calcium, thì trước mỗi bữa ăn, phải nhai 2,3 viên Tumb (calcium) nếu không, cơ thể sẽ hút chất calcium trong xương và tạo bệnh mòn xương.. Chưa hết, khi thận không hoạt động, chất hemoclobine (hồng huyết cầu) bị giảm, thì phải chỉnh bằng những mũi chích thuốc Aranasep, mà mỗi mũi chích, giá vào khoảng 500$00. Tựu chung, khi đi lọc máu sẽ tốn kém rất nhiều, giá trung bình khoảng 600$00 cho mỗi lần lọc máu, chưa kể tiền thuốc.. tính ra khoảng gần 100,000$00 mỗi năm, riêng cho việc lọc máu và khoảng 25,000$00 cho tiền thuốc mà chính phủ tài trợ... trong khi cá nhân tôi chỉ phải trả có 600$00 tiền bảo hiểm sức khỏe cho mỗi năm… Ôi Canada ơi ! nền y tế của bạn thật tuyệt vời, nếu không... còn gì để sống tiếp nữa... Trước vấn đề này, Cơ quan y tế Canada đã khuyến cáo là bệnh nhân nên đi thay thận.. và đây là giấc mơ của những người đi lọc máu.. Nếu thay thận, vừa giúp cho bệnh nhân có một cuộc sống bình thường, vừa giúp cho cắt giảm chi phí y tế mỗi năm khoảng 100,000 đô, mà trong khi, chi phí thay thận, chỉ tốn kém khoảng 75,000$00 cho một lần thay thận.. Nhưng vấn đề chính, lấy thận ở đâu để thay ? Chờ thận người chết… Những người đi lọc máu, đều được xếp vào một danh sách chờ đợi, khi có người chết mà họ lúc sinh thời, muốn hiến các bộ phận trong cơ thể như tim, gan, phổi, thận lá lách.. v.v thì ngay sau khi người đó chết, các bộ phận trên được lấy ra và bỏ vào trong dung dịch cất giữ… một trái thận cắt ra như vậy, để được 48 giờ.. và trong 48 giờ đó, phải đi tìm coi trái thận đó match với ai trong danh sách chờ đợi.. Danh sách được xếp theo các loại máu và theo thứ tự thời gian, ai vào danh sách trước, người đó ưu tiên.. Và người nào được chọn, phải vào ngay bệnh viện để giải phẫu ghép thận.. Thường thường, bệnh viện giấu kín các chi tiết cá nhân về chủ nhân của trái thận, không cho biết thận đó là của nam hay nữ, sắc dân nào.. Riêng tại tỉnh bang BC, danh sách chờ đợi cho việc ghép thận khoảng 500 người, và trung bình chờ đợi từ 8 năm.. thì may ra được gọi... Xin thận của người sống... Ðây là hy sinh của một người để cứu mạng một người... và chương trình này gọi là living donor và được chính phủ khuyến khích... Người cho thận, dù chỉ còn 1 thận, họ vẫn sống một cuộc sống bình thường... Sau khi khám xong về mặt y khoa, người cho thận phải trải qua hai phần test, một với Bác sĩ tâm lý, họ muốn chắc rằng, nguyên nhân cho thận đến từ đâu ? vì tình thương ? sị sự ép buộc ? hay vì mua bán trao đổi.. Nếu lý do không rõ ràng, sẽ bị loại ngay.. Và còn gặp một chuyên viên xã hội nữa (Social worker) cũng với những câu hỏi... vớ vẩn, họ muốn biết tâm trạng của người cho thận là thế nào, hoàn cảnh xã hội ra sao ? Tất cả buổi phỏng vấn này đều riêng tư và không có một người thân liên quan tới người nhận hiện diện, để bảo đảm người cho không bị một áp lực nào... Ghép thận Trái thận mới ghép vào, nằm ở vị trí nào trong cơ thể ?
Việc ghép thận xong, không phải là hết.. Và cả cuộc đời còn lại, vẫn phải uống thuốc để chống lại sự thải ra của cơ thể. Vì trong cơ thể con người, chất bạch huyết cầu hay chất kháng tố luôn luôn chống lại các vật lạ xâm nhập để bảo vệ cơ thể... Và cơ thể sẽ tìm cách thải trái thận mới ra, vì nghĩ đây là vật lạ... (sao nó ngu thế). Do đó, người được ghép thận mới suốt đời phải uống các loại anti-reject, mục đích của loại thuốc này, là làm yếu bạch huyết cầu, để bạch huyết cầu không thể đánh phá trái thận mới ghép... Ðôi khi, cơ thể yếu, trái thận ghép vào có thể bị thải ra. Ngày nay, khoa học đã tiến bộ, có thể dùng thuốc để giữ thận lại. Có thể nói, việc ghép thận khó 1 thì việc giữ thận khó 10 và tốn kém thuốc rất nhiều.... Vị trí trái thận mới trong cơ thể người nhận Sau khi ghép thận, hàng tháng người ghép thận phải đi thử máu và đến trung tâm y khoa dành riêng cho người ghép thận để được Bác sĩ theo dõi.. và uống thuốc rất nhiều, đặc biệt là các loại thuốc để chống lại sự đào thải của cơ thể. Thận ghép sẽ giữ được bao nhiêu lâu ? Tùy theo từng người, có thể bị reject sau 1 năm, có thể giư được 20 năm.. trung bình 7,8 năm tùy theo người đó bị hư thận vì lý do gì ? Một trong những lý do làm hư thận là chất kháng tố IGA, tự tiêu hủy thận mà đến nay khoa học chưa tìm ra thuốc trị..
Để kết Tôi viết bài này trong những ngày chuẩn bị thay thận lần thứ hai trong đời…, có người bảo là số tôi hên, tìm được thận để thay… nhưng tại sao hên mà lại bị… hư thận. Tôi hên ?? Xin thưa là không ! Nhưng đây chỉ là tình thương mà giữa loài người thương loài người. Nhiều khi người Việt chúng ta không hiểu được là cơ thể chỉ cần 1 trái thận cũng sống còn. Bà Chị tôi cho tôi trái thận khi 60 tuổi, 15 năm trôi qua, dù ở Việt Nam, nhưng cơ quan Y Tế Canada vẫn gửi giấy đi khám thận hàng năm để theo dõi và bảo đảm người cho thận không bị ảnh hưởng… Viết bài này, trong cái nhìn của một bệnh nhân, tôi mong mỏi đem lại cho quý độc giả của một cái nhìn rõ hơn về những việc lọc máu, ghép thận và cho thận để Quý Vị hiểu và thông cảm cho những bệnh nhân về thận, để hiều rằng việc cho một trái thận của mình cho một người thân, hay một người chưa quen để cứu giúp họ thoát qua một căn bệnh hiểm nghèo là điều Y khoa bảo đảm không ảnh hưởng đến sức khỏe của Quý Vị. Vũ Minh Ngọc |